Co to jest stres oksydacyjny i jaki ma wpływ na nasz organizm?

Stres oksydacyjny to zachwianie równowagi pomiędzy ilością szkodliwych wolnych rodników a przeciwutleniaczy, których zadaniem jest ich neutralizacja. Stan ten może doprowadzić do wielu chorób m.in. do miażdżycy, udaru mózg, zawału serca, a także sprzyja szybszemu starzeniu się organizmu.

Wolne rodniki zwane także utleniaczami lub oksydantami, to formy tlenu, które mają wolny, niesparowany elektron. Powstają jako efekt procesów metabolicznych zachodzących w komórkach.

Atomy tlenu w naszym ciele powinny posiadać parzystą liczbę elektronów. Zdarza się jednak, że dochodzi do „zagubienia” elektronu przez atom tlenu podczas procesów metabolicznych. Taki atom tlenu traci swoją równowagę i zaczyna „poszukiwać” brakującego elektronu. Najczęściej odbiera brakujący elektron od innego atomu tlenu, ale jest również zdolny do odebrania elektronu od atomów budujących nasze białka co jest bardziej niebezpieczne dla naszego organizmu. Długotrwały proces ekspozycji na wolne rodniki prowadzi do zniszczenia struktury białek i w efekcie do nieodwracalnych uszkodzeń błon komórkowych i struktur DNA, co ma katastrofalne skutki dla naszego zdrowia.

Zdrowy organizm jest w stanie kontrolować ilość wolnych rodników, służy temu tzw. antyoksydacyjny system obronny.
Antyoksydacyjny system obronny jest złożonym procesem, w którym biorą udział czynniki zarówno wewnętrzne jak i zewnętrze:

• pierwszą linia obrony są enzymy mające zdolność usuwania wolnych rodników i hamowania ich powstawania, są to między innymi peroksydaza glutationowa i katalaza
• druga grupa to antyoksydanty nieenzymatyczne, które oddają wolnym rodnikom swoje elektrony. Należą do nich między innymi glutation, flawonoidy, karotenoidy, koenzym Q10, witaminy A, C, E
• i w końcu enzymy naprawcze, które regenerują i naprawiają szkody spowodowane przez wolne rodniki takie jak: glikozylaza DNA, endonukleaza AP

Jednak jeśli system obronny organizmu nie jest w pełni skuteczny dochodzi do zaburzenia równowagi między wolnymi rodnikami czyli oksydantami a antyoksydantami i pojawia się tak zwany stres oksydacyjny.

Do czynników sprzyjających powstawaniu stresu oksydacyjnego zaburzeniu należą:

• palenie papierosów
• picie alkoholu
• długotrwały stres
• niezdrowy tryb życia
• niewłaściwa dieta (zawierająca zbyt duże ilości tłuszczów i cukrów)
• wysoko przetworzona żywność
• promieniowanie UV
• zanieczyszczenie środowiska
• nadmierny wysiłek fizyczny
• niektóre leki

Jak stres oksydacyjny wpływa na nasz organizm?

W warunkach fizjologicznych organizm potrafi utrzymać równowagę pomiędzy oksydantami a antyoksydantami i ściśle ja kontrolować. Co więcej wolne rodniki są niezbędne do wielu procesów fizjologicznych, takich jak np. wzrost komórek i ich różnicowanie.

Problem pojawia się gdy dochodzi do zaburzenia tej równowagi i pojawienia się stresu oksydacyjnego. Ma on katastrofalny wpływ na nasz organizm:

• prowadzi do uszkodzenia DNA, białek i lipidów w komórkach co przyczynia się do rozwoju chorób, takich jak choroby serca, choroby neurodegeneracyjne, nowotwory i przyspieszone starzenie się
• prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego w organizmie przyczyniając się do rozwoju chorób autoimmunologicznych, cukrzycy typu 2 czy miażdżycy
• prowadzi do zaburzeń metabolicznych –  insulinooporności, dysfunkcji mitochondriów, nadmiernego gromadzenia tłuszczu i zaburzeń gospodarki energetycznej
• jest przyczyną zaburzeń funkcji układu odpornościowego powodując, że organizm jest bardziej podatny na infekcje i choroby
• przyczynia się do przyspieszonego procesu starzenia się organizmu – uszkodzenie DNA, białek i lipidów spowodowane przez wolne rodniki przyczynia się do przedwczesnego starzenia się tkanek i narządów
• uszkodzenia oksydacyjne neuronów przyczyniają się do ich degeneracji co może prowadzić do rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera i choroba Parkinsona
• stres oksydacyjny może zakłócać równowagę hormonalną, wpływać na wydzielanie hormonów i przyczyniać się do zaburzeń endokrynologicznych

W jaki sposób stres oksydacyjny powoduje przyspieszenie starzenia się skóry?

Wolne rodniki krążące w organizmie uszkadzają w pierwszym rzędzie kwasy tłuszczowe (lipidy) błon komórkowych skóry, białka strukturalne, zwłaszcza kolagen oraz białka enzymatyczne.

Kolagen jest białkiem strukturalnym odpowiedzialnym za utrzymanie struktury i elastyczności tkanek. Na skutek stresu oksydacyjnego dochodzi do osłabienia jego włókien, których gęsta i silna siatka uszczelnia i wzmacnia skórę. Oksydanty nie tylko uszkadzają włókna kolagenu, ale  dodatkowo zaburzają jego wytwarzanie nie pozwalając na odbudowanie struktury skóry. Zaburzenia w wytwarzaniu kolagenu powodują wolniejsze gojenie się ran, przyśpieszony zanik tkanki skórnej, rozstępy skórne, cellulitis i tworzenie się zmarszczek.

Wraz z wiekiem tracimy zdolność do syntezy i odtwarzania włókien kolagenowych. Ilość kolagenu w skórze zaczyna zmniejszać się już po 25 roku życia, po 50 roku życia gwałtownie spada, a po 60 roku życia organizm przestaje go syntetyzować. Jeśli na ten proces nałoży się stres oksydacyjny to dochodzi do przedwczesnego powstawania zmarszczek i wiotczenia skóry.

Kiedy podejrzewać u siebie stres oksydacyjny?

Objawy stresu oksydacyjnego nie są charakterystyczna, ale należy być czujnym gdy pojawia się:

• przewlekłe zmęczenie i osłabienie
• częste infekcje, przewlekłe stany zapalne
• problemy z koncentracją i pamięcią
• zmiana zabarwienia cery: szarawy odcień, skłonność do przebarwień, zaczerwienienie, stany zapalne
• wysypki, zmiany trądzikowe na skórze
• przedwczesne oznaki starzenia – zmarszczki, utrata elastyczności, wiotkość skóry
• zaostrzenie objawów schorzeń autoimmunologicznych, takich jak np. atopowe zapalenie skóry, łuszczyca
• trudności z regeneracją i gojeniem się ran

Jak zapobiegać pojawieniu się stresu oksydacyjnego?

Aby zapobiegać pojawieniu się stresu oksydacyjnego, a także zmniejszyć jego negatywny wpływ na organizm należy przede wszystkim

• unikać czynników powodujących wzrost poziomu wolnych rodników
• należy  pobudzić proces produkcji przeciwutleniaczy w organizmie
• należy dostarczać antyoksydanty wraz z jedzeniem i w postaci suplementów diety

Wskazane jest:

• niepalenie papierosów i  unikanie alkoholu
• unikanie wysokoprzetworzonej żywności, tłustych, smażonych i grillowanych dań
• należy wypracować techniki radzenia sobie ze stresem i napięciem nerwowym np. ćwiczenia relaksacyjne, medytacja, joga
• należy uprawiać umiarkowaną aktywność fizyczną
• uzupełniać niedobory antyoksydantów, w tym przede wszystkim: beta-karoten, luteinę, witaminy A,C i E, astaksantynę, resweratrol, flawonoidy, polifenole, koenzym Q10, glutation
• należy pamiętać o regularnym odpoczynku i śnie
• należy unikać zbyt długiego przebywania na słońcu i nie zapominać o stosowaniu kremów z wysokimi filtrami przez cały roku, gdyż promieniowanie słoneczne sprzyja powstawaniu stresu oksydacyjnego